Çocuklar Felsefe Yapabilir mi?

"Bütün insanlar, doğal olarak bilmek isterler." Aristoteles

0 11.02.2022 256

Eleştirel pedagoji alanında çalışmaları olan Paulo Freire, "Ezilenlerin Pedagojisi" adlı kitabında (2010) sahip olduğumuz eğitim sistemini eleştirir. Ona göre bu sistemde öğretmen her şeyi bilir öğrenciler hiçbir şey bilmez; öğretmen düşünür, öğrenciler hakkında düşünülür, öğretmen konuşur, öğrenciler uslu uslu dinler; öğretmen öğrenme sürecinin öznesidir, öğrenciler ise sadece nesnedir. Diyalog aracılığıyla eğitimde, ne eğitim bir egemenlik aracı ne de öğrenci bu sürecin nesnesidir. Diyalog yoluyla eğitimde hem iletişim hem de eleştirel düşünme vardır. Nitekim çocuklar için felsefe de sokratik yönteme, öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen diyaloguna dayanır. Burada öğretmen görüşleri dikta etmek isteyen otoriter bir kişi değil, farkındalık sağlamaya çalışan bir rehberdir.

Sonuç olarak çocuklar için felsefenin pek çok filozofun görüşlerinden yararlandığını söylenilebilir. Bu filozoflardan en çok öne çıkanların Sokrates ve Dewey olduğunu söylemek yanlış olmaz. Filozofların farklı bakış açılarıyla zenginleşen çocuklar için felsefe eğitiminin, önemli eğitim düşünürlerinin ortaya koyduğu pek çok fikirden de beslendiği unutulmamalıdır.

Çocuklar İçin Felsefe (P4C) Nedir?

1960'lı yıllarda, Amerikalı felsefe profesörü Matthew Lipman derslerinde öğrencilerinin akıl yürütme becerilerinin yetersiz olduğunu gördükten sonra, doğru düşünmeyi öğrenmek için üniversite sıralarının geç olduğunun farkına varır. Bu farkındalıktan hareketle Lipman, Çocuklar İçin Felsefe (P4C) pedagojisini başlatır.
Matthew Lipman ve takipçilerinden Ann Sharp bu pedagojiyi geliştirirken, Sokratik Diyalog yöntemini temele alırlar. Bu yöntemde, başlangıçta karşımızdaki kişinin hiçbir şey bilmediği varsayılır ve ona sorular sorarak düşünmesi ve sorgulaması sağlanır

P4C yönteminde soruşturan bir topluluk (Community of Inquiry) oluşturulur. Öğretmen burada "Kolaylaştırıcı" olarak adlandırılır. Kolaylaştırıcı tarafından yönlendirici sorular sorularak desteklenen soruşturma sırasında, kolaylaştırıcı soruşturmayı kontrol altında tutmaz. Çocuklar soruşturma sırasında, sorular sormaya, sorular üzerinde düşüncelerini ifade etmeye ve birbirlerini dinlemeye yönlendirilirler.
1990'lı yıllarda Alman felsefeci ve eğitmen Karin Murris, Lipman ile çalışmaya başlar. Murris yaptığı çalışmaların sonucunda, felsefenin okul öncesi çocuklar için uygulanabilir hale gelmesini sağlamıştır. Küçük çocuklarla felsefe yapma olanağı sağlayan, hikaye kitapları geliştirmenin yanında, çocuklarla uygulamalar yapmıştır.

Çocuklar için felsefe eğitimi, çocukların meraklı, öğrenmeye açık tavırlarını, pekiştirerek daha üretken, bilinçli bir eyleme dönüştürmeyi ister. Soru sormayı yasaklayan, merakı törpüleyen, sessiz kalmayı "terbiyeli olmak" sayan anlayışı eleştirir. Bununla birlikte en çok gereksinim duyduğumuz eleştirel düşünme becerisini geliştirmeye yardımcı olmak, değer erozyonu yaşanan çağımız insanına dünya sorunlarına yönelik farkındalık sağlamak "Neden çocuklar için felsefe eğitimi?" sorusuna verilebilecek yanıtlar arasındadır.